Σαν σήμερα: Η Σοβιετική Ένωση αποχωρεί ηττημένη (κι αυτή) από το Αφγανιστάν

Έπειτα από 10 χρόνια συγκρούσεων, 1,5 εκατομμύριο Αφγανούς και περίπου 15.000 Σοβιετικούς στρατιώτες νεκρούς, ο σοβιετικός στρατός αποχώρησε οριστικά από το Αφγανιστάν στις 15 Φεβρουαρίου του 1989 ηττημένος από τους μουτζαχεντίν.

Η εισβολή στο Αφγανιστάν ξεκίνησε στις 27 Δεκεμβρίου 1979 έπειτα από απόφαση μιας ομάδας μελών της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ. Επισήμως στόχος ήταν να βοηθήσει τη χώρα να αντιμετωπίσει την ισλαμιστική εξέγερση. Η Καμπούλ συνδεόταν με το Κρεμλίνο μέσω μιας συμφωνίας φιλίας και συνεργασίας, η οποία είχε υπογραφεί ένα χρόνο νωρίτερα αφού το Αφγανιστάν απέκτησε κομμουνιστική κυβέρνηση.

Η Μόσχα πίστευε ότι θα κέρδιζε εύκολα τον πόλεμο αυτό, όμως δεν κατάφερε ποτέ να διακόψει τη γραμμή ανεφοδιασμού των Αφγανών ανταρτών, που εξοπλίζονταν από τους Αμερικανούς, χρηματοδοτούνταν από τους Σαουδάραβες και είχαν επιμελητειακή στήριξη από το Πακιστάν.

Στις 14 Απριλίου 1988 η ΕΕΣΔ δεσμεύτηκε, υπογράφοντας τις Συμβάσεις της Γενεύης, να αποσύρει από το Αφγανιστάν πριν από τη 15η Φεβρουαρίου 1989 τους 100.000 άνδρες της.

Η αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων έγινε σε δύο φάσεις: η πρώτη διήρκησε από τις 15 Μαΐου έως τις 15 Αυγούστου 1988. Η δεύτερη θα ξεκινούσε στις 15 Νοεμβρίου, όμως αναβλήθηκε εξαιτίας της στρατιωτικής πίεσης των μουτζαχεντίν. Ξεκίνησε τελικά με τη μέγιστη διακριτικότητα στις αρχές Δεκεμβρίου.

Οι συνθήκες ήταν δύσκολες, καθώς οι στρατιώτες που αποχωρούσαν από την Καμπούλ ήταν αντιμέτωποι με τον πιο δριμύ χειμώνα εδώ και 16 χρόνια στην προσπάθειά τους να διασχίσουν έναν ορεινό όγκο που υψωνόταν στα 3.600 μέτρα. Επιπλέον οι μουτζαχεντίν διατηρούσαν την πίεση στους Σοβιετικούς στρατιώτες, με πολλούς να πεθαίνουν σε μάχες μέχρι το τέλος της απόσυρσης.

Στην Καμπούλ «καμία δημοσιότητα ή ιδιαίτερη τελετή δεν σηματοδότησε την αποχώρηση του τελευταίου Σοβιετικού στρατιώτη», έγραψε στις 15 Φεβρουαρίου 1989 ο ειδικός απεσταλμένος του AFP Αλέν Μπεμπιόν.

Στο Χαϊρατάν ο τελευταίος Σοβιετικός στρατιώτης που διέσχισε «τη γέφυρα της φιλίας» στις 11.30 ήταν ο στρατηγός Μπόρις Γκρομόφ.

Το 1992 ο πρόεδρος Μοχάμεντ Ναζιμπουλάχ παραιτήθηκε σηματοδοτώντας το τέλος του κομμουνισμού στο Αφγανιστάν.

Η δημοσιογράφος – συγγραφέας Σβετλάνα Αλεξίεβιτς στο συγκλονιστικό της βιβλίο «Οι Μολυβένιοι Στρατιώτες» αποκαλύπτει δεκάδες μαρτυρίες Σοβιετικών στρατιωτών αλλά και γράμματα με τις οικογένειες τους κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου.

Στρατιώτης Πεζικού

«Ύστερα από δύο εβδομάδες δεν απομένει τίποτε από αυτό που κάποτε ήσουν. Το μόνο που αναγνωρίζεις είναι το όνομα σου. Δεν σε ενδιαφέρει τίποτε παρά το να περάσει και αυτή η μέρα.

Δεν ήμουν εγώ, ήμουν κάποιος άλλος. Εγώ που μεγάλωσα παίζοντας κιθάρα, τώρα πυροβολούσα και δεν λυπόμουν κανένα. Δεν με ένοιαζε εάν πυροβολούσα γέροντες, γυναίκες ή παιδιά. Μια μέρα Μάρτιος ήταν γύρισα στην Καμπούλ. Είχα τραυματιστεί στο χέρι. Έξω από τη σκηνή μου όλο το βράδυ οι νοσοκόμοι πετούσαν σε ένα ψηλό σωρό, κομμένα χέρια, κομμένα πόδια, πετούσαν ότι περίσσευε από τους στρατιώτες και τους αξιωματικούς μας. Τα έβλεπα μπροστά στα μάτια μου».

Υπολοχαγός / Τάγμα Μηχανικού

«Πρώτα πυροβολείς και μετά καταλαβαίνεις αν ήταν άνδρας, ή παιδί ή γυναίκα. Ο Αξιωματικός δίπλα μου ήταν 28 χρονών. Μόλις είχε καταλάβει ότι η ριπή που ακούστηκε του έκοψε το πόδι. Κάθισε πίσω από ένα θάμνο στη καυτή άμμο. ΄Έπιασε το κομμένο του πόδι σαν να ήταν κάποια εύθραυστη, όμορφη γυναίκα. Το κοίταζε και έκλαιγε με λυγμούς. Δεν ξέρω εάν πονούσε εκείνη την ώρα. Στην αρχή δεν άντεχα να βλέπω πτώματα, ιδίως εάν δεν είχαν χέρια ή πόδια. Μετά το συνήθισα».

Καταδρομέας

«Έχεις ένα καλό φίλο. Είστε μαζί από το σχολείο. Μαζί μεγαλώσατε στην ίδια γειτονιά. Μαζί και στο Στρατό μαζί και στο κέντρο εκπαίδευσης. Είναι ο μοναδικός σου φίλος, ο άνθρωπος σου στον πόλεμο. Μια έκρηξη. Βλέπεις τον φίλος σου πάνω στον βράχο. Τα έντερα του σαν γιρλάντα κρέμονται προς τα κάτω. Τρελαίνεσαι. Ένα μόνο έχεις στο μυαλό σου, την εκδίκηση. Περιμένουμε ένα καραβάνι. Περιμένουμε δυο τρεις μέρες πάνω στην καυτή άμμο ακούνητοι. Καμουφλαρισμένοι. Ένα με το τοπίο. Τα κάνουμε πάνω μας. Δεν κουνιόμαστε. Στο τέλος της τρίτης μέρας έχεις γίνει πια θηρίο. Ρίχνεις γεμάτος μίσος την πρώτη σφαίρα. Όταν σταματούν οι πυροβολισμοί βλέπεις ότι το καραβάνι μετέφερε μπανάνες και μαρμελάδες. Μια Αφγανή μάνα κλαίει πάνω από το παιδί της, ούρλιαζε. Δεν έχω ξανακούσει άνθρωπο να ουρλιάζει έτσι. Μόνο πληγωμένο ζώο. Δεν έχω βάλει στο στόμα μου από τότε μαρμελάδα».

Αρματιστής

«Ήμασταν στη μέση της ερήμου. Σταματήσαμε να κάνουμε την ανάγκη μας. Ένας πυροβολισμός από τους λόφους απέναντι. Τον πέτυχε στον λαιμό. Ξεψύχησε λίγες στιγμές στα χέρια μου. Πνίγηκε από το αίμα του. Μπήκαμε μέσα στο άρμα. Δεν αφήνουμε νεκρούς πίσω μας. Τού έκλεισα εγώ τα μάτια. Αλήθεια το ξέρετε ότι στον νεκρό πρέπει να κλείσεις τα μάτια μέσα στα πρώτα 10 λεπτά; Μετά δεν κλείνουν. Κλαίγαμε όλοι μας. Λίγο πιο κάτω ο αρχηγός του άρματος μου είπε να βγω έξω. Έγραψα με το αίμα του συντρόφου μας πάνω στο άρμα: Θα εκδικηθούμε για σένα Μούλκιν. Μπήκα πάλι μέσα. Πήγαμε στο πρώτο χωριό που συναντήσαμε. Είχαν γάμο. Γελούσαν και χαίρονταν ενώ ο φίλος μας ήταν νεκρός. Δεν είναι σωστό. Ο αρχηγός του άρματος μας έδωσε εντολή. Έριχνα εκεί που ήταν ο περισσότερος κόσμος. Τους γάζωσα όλους. Δεν έμεινε κανείς. Δεν είχα οίκτο. Δεν έμεινε κανείς».

Ολμιστής

«Μόνο μισώ, τίποτε άλλο. Μισώ τη λεπτή μαλακή άμμο που έκαιγε σαν φωτιά. Μισώ τα βουνά. Μισώ τα χωριά με τα χαμηλά σπίτια από τα οποία μπορούσε ανά πάσα στιγμή να σε πυροβολήσει κάποιος. Μισώ τον Αφγανό που με πλησιάζει με ένα καλάθι φρούτα. Που ήταν την περασμένη νύχτα; Μπήκαν στον στρατόπεδο και έσφαξαν όλους τους στρατιώτες σε δυο σκηνές. Μήπως ήταν αυτός που το έκανε; Δηλητηρίασαν το νερό. Μήπως ήταν αυτός που το έκανε; Δίνεις σε μια Αφγανή φαγητό και παιχνίδια για το παιδί της και δεν σηκώνει το κεφάλι, δεν σου χαμογελάει. Τη μισώ».

Επιλοχίας Αλεξιπτωτιστής 

«Φτάσαμε στη Καμπούλ. Μας έδωσαν τον δεκάλογο επιβίωσης: Μόλις πυροβολήσεις πήδα δυο μέτρα μακρυά από τη θέση σου. Άλλαξε θέση. Κρύβε την κάννη του όπλου σου, πίσω από δέντρα και βράχους για να μην φαίνεται η λάμψη. ¨Όταν βρίσκεσαι σε πορεία μην τραγουδάς. Δεν θα φτάσεις ποτέ. Στη σκοπιά μην κοιμηθείς ούτε για ένα λεπτό. Το πιθανότερο είναι να μην ξυπνήσεις ποτέ. Ο Αλεξιπτωτιστής τρέχει στην αρχή όσο πιο γρήγορα μπορεί και μετά όσο γρήγορα πρέπει. Μας είχαν δώσει τέσσερις γεμιστήρες. Στη μάχη βγάζεις από την τελευταία γεμιστήρα μια σφαίρα και την κρατάς σφιχτά στα δόντια σου. Είναι για σένα. Η δίψα είναι αβάσταχτη. Το στόμα κατάξερο γεμάτο χώμα. Δεν έχεις σάλιο. Γλείφαμε τον ίδιο μας τον ιδρώτα. Έπρεπε να ζήσω. Έπιασα μια χελώνα της άνοιξα την κοιλιά με το μαχαίρι μου. Ήπια το αίμα της».

Επικεφαλής διμοιρίας Πεζικού

«Κυριαρχούσε ο ανταρτοπόλεμος. Το ζητούμενο είναι πάντα ένα. Η εγώ ή αυτός. Πρίν καν ακούσεις τον πυροβολισμό νιώθεις τη σφαίρα να σφυρίζει δίπλα σου. Πηδάς από βράχο σε βράχο. Κρύβεσαι, πυροβολείς. Δεν τολμάς να ανασάνεις. Η ακοή σου οξύνεται. Εάν βρεθείς πρόσωπο με πρόσωπο με τον εχθρό τον χτυπάς με το κοντάκι του όπλου. Τον σκοτώνεις για να μπορείς εσύ να επιστρέψεις στο σπίτι σου. Έχω σκοτώσει πολλούς. Ενοχές δεν νιώθω. Δεν έχω εφιάλτες. Είδα 2 δικούς μας να χτυπάνε ένα αιχμάλωτο αλυσοδεμένο. Μπήκα στη μέση. Δεν μου άρεσαν αυτά. Τους περιφρονούσα τέτοιους τύπους. Μια άλλη μέρα σε πορεία στα βουνά ένας δικός μας σηκώνει το όπλο και πυροβολεί ένα αετό. Ένα πουλί; Γιατί τι του έφταιξε. Όπλισα το Μακάρεφ και το κόλλησα στο μέτωπο του. Κατουρήθηκε πάνω του. Τον έφτυσα περιφρονητικά».