Εκεί όπου μοιράστηκε ο κόσμος τo 1945 πριν τελειώσει ο Β’ ΠΠ: Η Συμφωνία της Γιάλτας

Η Διάσκεψη των τριών ισχυρών ηγετών στη Γιάλτα, τον Φεβρουάριο του 1945, είχε ως αντικείµενό της κυρίως τη µορφή του µεταπολεµικού κόσµου και τη δηµιουργία εκείνων των προϋποθέσεων, που θα εξασφάλιζαν µια στέρεη και διαρκή παγκόσµια ειρήνη…

Η θεµατολογία αυτή ήταν σε απόλυτη αρµονία µε τις εξελίξεις. Ο πόλεµος όδευε προς το τέλος του. Ο Κόκκινος Στρατός απείχε από το Βερολίνο 100 περίπου χλµ. Η πτώση της Γερµανίας ήταν πλέον ζήτηµα χρόνου. Έτσι, η εικόνα του µεταπολεµικού σκηνικού ήταν αυτή που απασχολούσε περισσότερο, αν και υπήρχε η Ιαπωνία στο ανατολικό µέτωπο που προβληµάτιζε τους τρεις µεγάλους συµµάχους και περισσότερο απ’ όλους τις ΗΠΑ.

Η ∆ιάσκεψη, επίσης, ασχολήθηκε µε τη στρατιωτική προετοιµασία για το ολοκληρωτικό χτύπηµα στο φασισµό, µε το ζήτηµα της µεταπολεµικής Γερµανίας, µε το Γιουγκοσλαβικό, µε τις πολεµικές επανορθώσεις, µε το ζήτηµα της συγκρότησης και λειτουργίας του ΟΗΕ αλλά και µε την είσοδο της ΕΣΣ∆ στον πόλεµο κατά της Ιαπωνίας, που επιθυµούσαν διακαώς οι Αµερικανοί. ∆εν πρέπει, άλλωστε, να παραβλέπουµε πως ο Ρούζβελτ, πηγαίνοντας στη ∆ιάσκεψη, είχε στις βαλίτσες του µια πολύ καθαρή θέση από το Στέιτ Ντιπάρτµεντ που έλεγε: «Πρέπει να έχουµε την υποστήριξη της Σοβιετικής Ένωσης για να νικήσουµε τη Γερµανία. Έχουµε σοβαρή ανάγκη της Σοβιετικής Ένωσης στον πόλεµο εναντίον της Ιαπωνίας. Η σπουδαιότητα των δύο αυτών πραγµάτων µπορεί να υπολογιστεί σε αµερικανικές ζωές».

Οι αποφάσεις, στις οποίες κατέληξε η ∆ιάσκεψη, υπήρξαν σηµαντικές από κάθε άποψη. Σχετικά µε το θέµα του ΟΗΕ, έγινε αποδεκτή η φόρµουλα Ρούζβελτ για τις ψηφοφορίες στο Συµβούλιο Ασφαλείας και ορίστηκε η ιδρυτική διάσκεψη του οργανισµού να γίνει στον Άγιο Φραγκίσκο στις 25 Απριλίου 1945.

Σε ό,τι αφορά το Γερµανικό έγινε δεκτή η πρόταση για διαίρεση της Γερµανίας σε ∆υτική και Ανατολική. ∆ιατρανώθηκε η θέληση και των τριών δυνάµεων για εκµηδένιση του γερµανικού µιλιταρισµού και του ναζισµού και για τη δηµιουργία προϋποθέσεων, ώστε η ειρήνη να µην απειληθεί ξανά από τη Γερµανία.

Επίσης υιοθετήθηκε –µε επιµονή της σοβιετικής αντιπροσωπείας– η θέση πως ο πόλεµος δεν στοχεύει στην εκµηδένιση του γερµανικού λαού. Τέλος, αποφασίστηκαν οι ζώνες κατοχής και η Γαλλία κλήθηκε να καταλάβει µια απ’ αυτές.

Η ∆ιάσκεψη πραγµατοποιήθηκε από τις 4 έως τις 11 Φεβρουαρίου 1945 στην Κριµαία, στο µέγαρο Λιβάντια που βρισκόταν κοντά στη Γιάλτα. Εκεί έλαβε χώρα η δεύτερη κατά σειρά διάσκεψη των ηγετών των τριών µεγάλων χωρών της αντιχιτλερικής συµµαχίας: του προέδρου των ΗΠΑ Φραγκλίνου Ρούζβελτ, του ηγέτη της ΕΣΣ∆ Ιωσήφ Στάλιν και του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσώρτσιλ.

Για την πραγµατοποίησή της, οι τρεις κορυφαίοι ηγέτες της συµµαχίας κατέληξαν σε συµφωνία στις αρχές του 1945, αν και οι συζητήσεις για την αναγκαιότητα µιας τέτοιας συνάντησης είχαν ξεκινήσει πολύ νωρίτερα.

Τελικά, αυτή η διάσκεψη έµελλε να µείνει στην ιστορία, όχι τόσο για όσα συνέβηκαν στο διάστηµα των εργασιών της, αλλά, κυρίως, εξαιτίας της µελλοντικής διαµόρφωσης του κόσµου. Ποιος, άραγε, δεν γνωρίζει ότι η λέξη «Γιάλτα» ή η φράση «Συµφωνία της Γιάλτας» δεν παραπέµπει στο µοίρασµα του κόσµου σε σφαίρες επιρροής; Πριν έρθουµε, όµως, στο παρόν, ας δούµε τι συµφωνήθηκε στη Γιάλτα τον Φεβρουάριο του 1945.

Το πρώτο και κυριότερο ήταν η µυστική συµφωνία για την είσοδο της Σοβιετικής Ένωσης στον πόλεµο κατά της Ιαπωνίας. Οι ηγέτες των τριών Μεγάλων ∆υνάµεων της εποχής –Σοβιετικής Ένωσης, ΗΠΑ και Μεγάλης Βρετανίας– συµφώνησαν ότι δύο ή τρεις µήνες µετά την παράδοση της Γερµανίας και το πέρας του πολέµου στην Ευρώπη θα εισέλθει η Σοβιετική Ένωση στον πόλεµο κατά της Ιαπωνίας στο πλευρό των Συµµάχων, φυσικά µε ανταλλάγµατα, που ήταν τα εξής:

1. Να παραµείνει το status quo στην εξωτερική Μογγολία (Λαϊκή ∆ηµοκρατία της Μογγολίας).

2. Το νότιο τµήµα της Σαχαλίνης, όπως και όλα τα συνορεύοντα νησιά, να επιστραφούν στη Σοβιετική Ένωση.

3. Το εµπορικό λιµάνι Dairen (ρωσικά Dalniy, κινεζικά Νταλιάν, κοντά στο οποίο βρίσκεται το γνωστό Πορτ Άρθουρ) να διεθνοποιηθεί, τα περιβάλλοντα όµως ενδιαφέροντα της Σοβιετικής Ένωσης σε αυτό το λιµάνι να εξασφαλιστούν και η σηµασία του ως ναυτικής βάσης της Σοβιετικής Ένωσης να αποκατασταθεί.

4. Ο ανατολικοκινεζικός σιδηρόδροµος και ο νότιος σιδηρόδροµος της Μαντζουρίας, που συνθέτουν µια έξοδο προς το Dairen, να τεθούν σε λειτουργία µε κοινή εγκατάσταση µιας κινεζοσοβιετικής εταιρείας, ώστε να καθίσταται σαφές ότι τα υπερβάλλοντα ενδιαφέροντα της Σοβιετικής Ένωσης εξασφαλίζονται και ότι η Κίνα θα διατηρήσει ανεξαρτησία στη Μαντζουρία.

5. Οι Κουρίλες Νήσοι να παραδοθούν στη Σοβιετική Ένωση. Από πλευράς Σοβιετικής Ένωσης εκφράζεται η θέληση και η ετοιµότητα για να κλείσει µε την εθνική κυβέρνηση της Κίνας φιλία και συµµαχία µεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της Κίνας, ώστε η Κίνα να σταθεί δίπλα στους Συµµάχους και να απελευθερωθεί από την κατοχή της Ιαπωνίας…

Επεξηγήσεις µετά το πέρας της ∆ιάσκεψης

Είναι ενδιαφέρον να παραθέσουµε ορισµένα αποσπάσµατα από τα πρακτικά της ∆ιάσκεψης της Γιάλτας, κυρίως όσον αφορά την κατοχή και τον έλεγχο της Γερµανίας:

«Η Ναζιστική Γερµανία είναι καταδικασµένη σε ήττα. Ο γερµανικός λαός θα αυξήσει ο ίδιος το αντίτιµο της ήττας του, εάν επιχειρήσει να συνεχίσει µια απέλπιδα αντίσταση.

Έχουµε συµφωνήσει να εφαρµόσουµε µια ενιαία πολιτική και σχεδίαση για την εφαρµογή των κανόνων µιας άνευ όρων παράδοσης της Ναζιστικής Γερµανίας, αφού η γερµανική ένοπλη αντίσταση καµφθεί ολοσχερώς. Αυτοί οι κανόνες θα γνωστοποιηθούν όταν επιτευχθεί η πλήρης πτώση της Γερµανίας. Το παρόν Σχέδιο προβλέπει ότι οι Ένοπλες ∆υνάµεις των Τριών ∆υνάµεων θα κατέχουν καθεµία χωριστά µια ζώνη της Γερµανίας. Μια διαχείριση συνεργασίας και ελέγχου προβλέπεται στο σχεδιασµό µε µια κεντρική υπηρεσία ελέγχου, η οποία θα αποτελείται από τους ανώτερους διοικητές των τριών ∆υνάµεων µε έδρα το Βερολίνο. Αποφασίστηκε ότι πρέπει να προσκληθεί από τις Τρεις ∆υνάµεις και η Γαλλία, εφόσον το επιθυµεί, για να αναλάβει µια ζώνη κατοχής, και να συµµετάσχει ως τέταρτο µέλος της Επιτροπής ελέγχου.

Τα όρια της γαλλικής ζώνης θα καθοριστούν από τις τέσσερις σχετικές κυβερνήσεις, από τους αντιπροσώπους των συµβούλων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Είναι αµετάκλητη η απόφασή µας να καταστραφεί ο γερµανικός µιλιταρισµός και Ναζισµός και να εξασφαλισθεί ότι η Γερµανία ουδέποτε θα βρεθεί σε θέση να καταστρέψει την ειρήνη του κόσµου.

Αποφασίσαµε να αφοπλίσουµε και να διαλύσουµε τις γερµανικές Ένοπλες ∆υνάµεις στο σύνολό τους. Να διασπάσουµε για πάντα το γερµανικό Γενικό Επιτελείο, το οποίο συχνότατα έχει αναβιώσει το γερµανικό µιλιταρισµό. Όλο τον γερµανικό στρατιωτικό εξοπλισµό να τον καταστρέψουµε ή να τον ξεφορτωθούµε.

Κάθε γερµανική βιοµηχανία, η οποία χρησιµοποιείται για πραγµατική παραγωγή, να την αποµακρύνουµε ή να την ελέγξουµε. Όλοι οι εγκληµατίες πολέµου να υποστούν µια δίκαιη και ταχεία τιµωρία και να επιβάλλουµε µια επανόρθωση ειδών για την καταστροφή, που εφαρµόστηκε από τους Γερµανούς. Το Ναζιστικό Κόµµα, οι ναζιστικοί νόµοι, οργανώσεις και εγκαταστάσεις να εξαλειφθούν.

Όλες οι ναζιστικές και στρατιωτικές επιδράσεις από τις δηµόσιες υπηρεσίες και την πολιτιστική και οικονοµική ζωή του γερµανικού λαού να αποµακρυνθούν και, µε κοινή συνεννόηση και λήψη άλλων µέτρων στην Γερµανία, τα οποία για τη µέλλουσα ειρήνη και την ασφάλεια του κόσµου θα ήταν αναγκαία. ∆εν έχουµε σκοπό να καταστρέψουµε τον γερµανικό λαό, αλλά µόνο όταν ο ναζισµός και ο µιλιταρισµός εξαλειφθούν, θα υπάρξει ελπίδα για µια αξιοπρεπή ζωή για τους Γερµανούς και µια θέση γι’ αυτούς στην κοινωνία των λαών».

Οι επανορθώσεις της Γερµανίας

«Έχουµε σκεφθεί το πρόβληµα των ζηµιών τις οποίες η Γερµανία προξένησε στα Συµµαχικά Κράτη κατά τη διάρκεια αυτού του πολέµου και βρίσκουµε ως δίκαιο ότι η Γερµανία θα έχει καθήκον σε όσο το δυνατόν ικανό µέτρο να αναλάβει σε συµψηφισµό τις επανορθώσεις. Θα συγκροτηθεί επιτροπή για συµψηφισµό των ζηµιών. Η επιτροπή θα επιφορτιστεί να συµβουλεύσει το ύψος του ποσού και των µεθόδων για τον συµψηφισµό των ζηµιών, τις οποίες προξένησε η Γερµανία στις συµµαχικές χώρες. Η επιτροπή θα εργαστεί στη Μόσχα».

Το σχέδιο για τη δηµιουργία των Ηνωµένων Εθνών

«Αποφασίσαµε µε τους Συµµάχους όσο το δυνατόν ταχύτερα να ιδρύσουµε µια διεθνή οργάνωση για τη διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας. Είµαστε πεπεισµένοι ότι αυτό είναι ζωτικό θέµα, τόσο για να αποτρέψει επιθέσεις, όσο και για να περιορίσει τις πολιτικές, οικουµενικές και κοινωνικές αιτίες του πολέµου, µε τη στενή και αδιάσπαστη συνεργασία όλων των ειρηνόφιλων λαών, µε σκοπό να διατηρηθεί η ειρήνη σε όλο τον πλανήτη.

Συµφωνήσαµε ότι πρέπει να συγκαλέσουµε σύσκεψη των Ηνωµένων Εθνών και να συγκεντρωθούµε στις 25 Απριλίου του 1945 στον Άγιο Φραγκίσκο, για να προετοιµάσουµε τη χάρτα της συγκεκριµένης οργανώσεως υπό το πνεύµα των δεσµευτικών συζητήσεων του Dumbarton Oaks (στην Ουάσιγκτον).

Η κυβέρνηση της Κίνας και η προσωρινή της Γαλλίας θα πρέπει αµέσως να κληθούν και να συµµετάσχουν συµβουλευτικώς µαζί µε τις κυβερνήσεις των Ηνωµένων Πολιτειών, της Μεγάλης Βρετανίας και της Ένωσης των Σοσιαλιστικών Σοβιετικών ∆ηµοκρατιών. Μόλις ανοίξει η συµβουλευτική διαδικασία για την Κίνα και τη Γαλλία, θα ανακοινωθεί η διαδικασία προσέλκυσης και των άλλων χωρών».

Στη Γιάλτα, επίσης, εγκρίθηκε η διακήρυξη για την απελευθερωµένη Ευρώπη, ένα κείµενο σπουδαίας σηµασίας, που, µεταξύ άλλων, προέβλεπε ότι οι τρεις µεγάλες δυνάµεις θα βοηθούσαν από κοινού τις απελευθερωµένες χώρες να ανορθωθούν και να σχηµατίσουν προσωρινές κυβερνήσεις, στις οποίες θα αντιπροσωπεύονταν –και πολύ ορθά– όλα τα δηµοκρατικά στοιχεία του πληθυσµού.

Η διακήρυξη αυτή –και µε τα άλλα στοιχεία που περιείχε περί αυτοκυβέρνησης των λαών κτλ.– από άποψη αρχών, ήταν µια πολύ καλή βάση και για τη λύση του ελληνικού ζητήµατος, το οποίο τότε βρισκόταν σε όξυνση ύστερα από την ωµή βρετανική επέµβαση (∆εκεµβριανά του 1944). Ωστόσο αξίζει να εστιάσουµε σε ορισµένα σηµεία που δείχνουν τόσο το τι συνέβη στη συνέχεια, παρά τα συµφωνηθέντα στη διάσκεψη της Γιάλτας, αλλά και το τι συνέβη στην ελληνική περίπτωση, ώστε, παρά το ότι ο ελληνικός λαός ήταν µε την πλευρά των νικητών, τελικά εξακολουθεί µέχρι σήµερα να είναι ο µεγάλος χαµένος.

Τα σηµαντικά σηµεία που θέλουµε να επισηµάνουµε είναι τα εξής:

• Οι ΗΠΑ προετοίµαζαν ενιαία ενέργεια µε τη Σοβιετική Ένωση κατά της Ιαπωνίας, που φυσικά δεν χρειάστηκε, αφού το πρόβληµα έλυσε η ατοµική βόµβα που εβλήθη κατά της Χιροσίµα και του Ναγκασάκι.

• Η Σοβιετική Ένωση, µετά τη νίκη της επί των Γερµανών στο Στάλινγκραντ, εισήλθε µε ηγετικές απαιτήσεις στην Ιστορία, όχι µόνο της Ευρώπης, αλλά και την παγκόσµια.

• Όσον αφορά την Κίνα, αυτή εκχωρήθηκε στον κοµµουνισµό, µε αποτέλεσµα ο Τσιανγκ Κάι Σεκ, πρόεδρος της Κίνας από το 1928 έως το 1948, να καταφύγει στην Ταϊβάν, µαζί µε δύο εκατοµµύρια Κινέζους εθνικιστές, κάτω από αµερικανική προστασία. Εκεί έγινε πρόεδρος της Εθνικιστικής Κίνας.

• Η Ελλάδα «εκχωρήθηκε» στους Βρετανούς µε αποτέλεσµα να ακολουθήσει ο καταστροφικός εµφύλιος πόλεµος (1946-1949). Σύµφωνα µε ορισµένους ιστοριογράφους και πολιτικούς αναλυτές το «κοµµουνιστικό εγχείρηµα» στην Ελλάδα κρίθηκε ουσιαστικά στη µη ανατροπή των ζωνών επιρροής, όπως είχαν καθοριστεί στην ∆ιάσκεψη της Γιάλτας.

• Παρά τους περιορισµούς που επέβαλλαν οι Σύµµαχοι στους Γερµανούς, οι τελευταίοι κατόρθωσαν να ανακάµψουν, να εισέλθουν το 1952 στο ΝΑΤΟ, ακόµη και να το διοικήσουν και να γίνουν απαραίτητοι σε αυτή τη Συµµαχία. Σήµερα παίζουν τον σηµαντικότερο ρόλο στην Ευρώπη.

• Τότε στο Βερολίνο κλήθηκαν και οι Γάλλοι, οι οποίοι σε τελευταία ανάλυση ήταν οι πρώτοι υπεύθυνοι, γιατί σκλαβώθηκε η Ευρώπη από τους Γερµανούς. Αντίθετα, η Ελλάδα που προσέφερε τα πάντα, θυσιάστηκε, καθυστέρησε τους Γερµανούς επί τόσο χρονικό διάστηµα ώστε ο Γερµανικός Στρατός να «βουλιάξει» στους πάγους της Μόσχας, τελικά δεν είχε κανένα κέρδος παρά µόνο τα ∆ωδεκάνησα, τα οποία όµως ο Ελληνικός Στρατός τα πότισε µε αίµα και ιδρώτα, όπως αποδεικνύουν τα µνηµεία που έχουν στηθεί σε όλα τα νησιά.

Επίσης, είναι σηµαντικό να υπενθυµίσουµε και πάλι ότι, εκτός των προαναφερθέντων οι Σύµµαχοι κατά τρόπο ανήθικο, δηµιούργησαν στην Ελλάδα ένα σοβαρό πολεµικό πρόβληµα, ώστε οι Έλληνες, απασχοληµένοι σε µια σκληρή εµφύλια σύγκρουση, να µην έχουν την ευκαιρία να διεκδικήσουν τις εδαφικές και οικονοµικές επανορθώσεις που δικαιούνταν.

• Όσον αφορά τον ΟΗΕ, ο οποίος, σύµφωνα µε το καταστατικό του, οφείλει να προασπίζει την ειρήνη, τη συνεργασία στο ∆ιεθνές ∆ίκαιο, την ασφάλεια, την οικονοµική ανάπτυξη και την πολιτική ισότητα, σήµερα έχει καταστεί άκυρος, αν κρίνουµε από τον συνεχιζόµενο πόλεµο στη Συρία και τις 30 άλλες εστίες πολέµου που υπάρχουν σε ολόκληρο τον πλανήτη.

• Από την άλλη πλευρά, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται στα πρόθυρα της διάλυσης, καθώς τόσο η Βρετανία όσο και οι λεγόµενες χώρες της Βίσεγκραντ (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία και Σλοβακία), αµφισβητούν τον ηγεµονικό ρόλο που θέλει να παίξει η Γερµανία. Ιδιαίτερα οι Βρετανοί που πολέµησαν τους Γερµανούς, δεν έχουν καµιά διάθεση να συνεχίσουν να συµµετέχουν σε µια γερµανοκρατούµενη Ευρώπη.

• Ο γερµανικός οικονοµικός επεκτατισµός των ηµερών µας, αφού πρώτα ποδηγέτησε ολόκληρη την Ευρώπη, επιχειρεί τώρα να παίξει έναν παγκόσµιο ρόλο. Τα σενάρια λένε ότι ίσως µέσα στο 2016 η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ γίνει η νέα Γενική Γραµµατέας του ΟΗΕ.

• Αδυνατώντας να αποκωδικοποιήσει τα µηνύµατα των καιρών, η ελληνική κυβέρνηση έκανε ένα ακόµη λάθος, αποδεχόµενη την πραξικοπηµατική απόφαση του Βερολίνου για εµπλοκή του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, στο όνοµα της διαχείρισης του Προσφυγικού. Πρόκειται για µια ιδιαίτερα επικίνδυνη εξέλιξη, που εµπλέκει όλο και βαθύτερα τη χώρα σε επικίνδυνους σχεδιασµούς και ανταγωνισµούς, µε τους οποίους συνδέεται άµεσα και η δροµολογούµενη συνδιαχείριση του Αιγαίου υπό ΝΑΤΟϊκή οµπρέλα.