Η δράση του Vickers Wellington στην Ελλάδα: Οι αποστολές με RAF & ΕΒΑ

To Vickers Wellington ήταν  ένα μέσο δικινητήριο βομβαρδιστικό  της RAF το οποίο όμως γρήγορα ξεπεράστηκε από τα τετρακινητήρια βομβαρδιστικά που άρχισαν να εισέρχονται σε  υπηρεσία στα τέλη της δεκαετίας του ΄30.

Αν και το αεροσκάφος εκτέλεσε τις πρώτες επιδρομές της RAF εναντίον γερμανικών στόχων στην κατεχόμενη Ευρώπη, εντούτοις η συνέχεια της δράσης του δεν ήταν ανάλογη. Παρόλα αυτά το αεροσκάφος είχε ιδιαίτερη συμμετοχή στη Μεσόγειο και πιο συγκεκριμένα στην Ελλάδα, με αποστολές στο Αιγαίο, ενώ η Ελληνική Βασιλική Αεροπορία το χρησιμοποίησε από το 1945 μέχρι το 1947, σε ρόλους μεταφορών.

To Vickers Wellington ήταν ένα δικινητήριο, μέσο βομβαρδιστικό μακράς εμβέλειας τ5ο οποίο ξεκίνησε να σχεδιάζεται στα μέσα της δεκαετίας του ΄30 από την Vickers-Armstrongs ως ανταπόκριση στην προδιαγραφή B.9/32 της RAF. Η συγκεκριμένη προδιαγραφή εκδόθηκε το 1932 και αφορούσε στην κατασκευή ενός δικινητήριου βομβαρδιστικού υψηλών επιδόσεων από οποιοδήποτε άλλο μέσο βομβαρδιστικό που υπηρετούσε μέχρι τότε.  Το αεροσκάφος χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα και ως νυκτερινό βομβαρδιστικό στα πρώτα χρόνια του πολέμου για να εκτοπιστεί όμως στη συνέχεια από τα μεγαλύτερα τετρακινητήρια βομβαρδιστικά της διοίκησης βομβαρδισμού της RAF.  

Το αεροσκάφος χρησιμοποιήθηκε καθ΄ όλη τη διάρκεια του πολέμου σε διάφορους ρόλους, όπως αεροσκάφος για ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις και δευτερεύοντα ρόλο τις μεταφορές. Στην Ελλάδα τα Wellington άρχισαν να φθάνουν μετά την ιταλική εισβολή κατά το διάστημα μεταξύ 14 και 23 Νοεμβρίου του 1940 μαζί με το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα από βάσεις στη Μέση Ανατολή.

Τα αεροσκάφη πραγματοποίησαν κυρίως αποστολές βομβαρδισμού εναντίον ιταλικών στόχων στην Αλβανία, από βάσεις στην Αίγυπτο κυρίως, αλλά σε πάνω από μια περιπτώσεις  αναφέρεται η ύπαρξη αεροσκαφών στα  αεροδρόμια της Παραμυθιάς και Τατοίου.

Με την γερμανική εισβολή στην Ελλάδα οι δυνάμεις της RAF άρχισαν να αναδιπλώνονται και στις 22 Απριλίου ξεκινά η αποχώρησή τους από την Ελλάδα και στις 19 Μάιου οι τελευταίες δυνάμεις της RAF εγκαταλείπουν την Κρήτη, μια ημέρα πριν την εκδήλωση της γερμανικής αεραποβατικής κίνησης στο νησί. Με την αποχώρηση των Βρετανών ολοκληρώνεται και η πρώτη φάση της παρουσίας του αεροσκάφους στην Ελλάδα.

Στο μεσοδιάστημα που ακολούθησε μέχρι την απελευθέρωση της πατρίδας, τα βρετανικά Wellington πραγματοποίησαν πλήθος αποστολών, νυκτερινές στην συντριπτική τους πλειοψηφία, πάνω από το Αιγαίο κυρίως και στην Κρήτη με αποστολές βομβαρδισμού ναυτικών στόχων και πόντισης ναρκών, έχοντας αρκετές απώλειες από εχθρικό πυρ και άλλες αιτίες. Τα αεροσκάφη απογειώνονταν κυρίως από βάσεις της Αιγύπτου και της Λιβύης.

Ξανά στην Ελλάδα

Η δεύτερη περίοδος παρουσίας του αεροσκάφους ξεκινά λίγο πριν  την αποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων από την Ελλάδα, και πιο συγκεκριμένα το Σεπτέμβριο του 1944 όταν το πρώτο αεροπορικό απόσπασμα της RAF προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Αράξου στις 23 του μηνός. Στη συνέχεια και καθώς όλο και πιο περισσότερα αεροδρόμια καταλαμβάνονταν οι δυνάμεις της RAF αναπτύσσονταν και αυτές. Ο κύριος όγκος των δυνάμεων της βρετανικής Αεροπορίας εγκαταστάθηκε στο αεροδρόμιο του Χασανίου (πρώην Καλαμάκι) την 1η Δεκεμβρίου του 1944 το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως έδρα της 337 Πτέρυγας της RAF. Πτέρυγα διέθετε συνολικά πέντε Μοίρες αεροσκαφών εκ των οποίων δύο με Supermarine Spitfire V, μια με Beaufighter VI, μια με Dakota IV και μια την 221η με Vickers Wellington XIII. 

Στο αεροδρόμιο στο Χασάνι αργότερα έφθασαν και εγκαταστάθηκαν και οι δύο πρώτες Μοίρες της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας οι 335 και 336 με αεροσκάφη Spitfire VB. Με την έναρξη των Δεκεμβριανών τα οποία οδήγησαν στον εμφύλιο η RAF ξεκίνησε αποστολές επιθέσεις εναντίον στόχων του ΕΛΑΣ στην Αθήνα χρησιμοποιώντας όλους τους ανωτέρω τύπους.  Τα Wellington της 221ης Μοίρας δεν έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις καθώς δεν ενδεικνύονταν για επιχειρήσεις μέσα σε αστικό ή ημιαστικό περιβάλλον.

Τα αεροσκάφη πραγματοποίησαν μόνο δύο αποστολές βομβαρδισμού μια ημερήσια και μια νυκτερινή, καθ΄ όλη της διάρκεια της εμπλοκής των βρετανικών δυνάμεων. Η πλειονότητα των αποστολών τους που πραγματοποίησαν ήταν μεταφορές, ρίψη εφοδίων σε αποκλεισμένα χωριά στη Μακεδονία, και ρίψη φυλλαδίων και εφημερίδων, ενώ σποραδικά χρησιμοποιηθήκαν και για κατάδειξη στόχων. Ακόμη τα αεροσκάφη χρησιμοποιήθηκαν για μεταφορά προσωπικού και εφοδίων στο αεροδρόμιο του Σέδες στη Θεσσαλονίκη το οποίο είχε στο μεταξύ είχε περιέλθει υπό ελληνική διοίκηση.

Την νύκτα της 18ης προς 19η Δεκεμβρίου τμήματα της ΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ και του ΕΛΑΣ Αθήνας  επιτέθηκαν στο αρχηγείο της RAFστην Κηφισιά το οποίο στεγαζόταν σε τρία ξενοδοχεία στο Απέργη, το Σεσίλ και το Πεντελικόν.

Τα ξενοδοχεία υπερασπιζόταν η No. 2933 Μοίρα της RAF η άμυνα της οποίας γρήγορα ανατράπηκε με αποτέλεσμα 50 επιτελικοί αξιωματικοί και 500 σμηνίτες να αιχμαλωτιστούν. Όπως αναφέρεται στα βρετανικά αρχεία τα αεροσκάφη Wellington πραγματοποίησαν αποστολές «εφοδιασμού των δυνάμεων αυτών κατά την πορεία τους προς βορά» χωρίς να διευκρινίζεται εάν επρόκειτο για αποστολές εφοδιασμού των αιχμαλώτων ή κάποιων διαφυγόντων δυνάμεων εάν υπήρξαν τέτοιες καθώς το σύνολο σχεδόν των βρετανικών δυνάμεων αιχμαλωτίστηκε.  Κάπου εκεί τελειώνει και η δεύτερη φάση της εμπλοκής των Wellington στην Ελλάδα με τα βρετανικά χρώματα.

Σε ελληνική υπηρεσία

Με την αποχώρηση της 337 Πτέρυγας από την Ελλάδα, το καλοκαίρι του 1945 (η οποία αντικαταστάθηκε από την 252 Πτέρυγα με τρεις Μοίρες αεροσκαφών Douglas BostonV) οι Βρετανοί –και τιμώντας τη… φήμη τους- ζήτησαν πίσω από την ΕΒΑ τα αεροσκάφη ελαφρού βομβαρδισμού A-30  (Α) Baltimore, τα οποία τα χρησιμοποιούσε από το 1943. Πιο συγκεκριμένα το 1945 η ΕΒΑ διέθετε 16 Baltimore της βελτιωμένης έκδοσης Mk V τα οποία υπηρετούσαν με την 13η Μοίρα Ελαφρού Βομβαρδισμού και η οποία αποτελούσε και τη μοναδική Μοίρα της Αεροπορίας την περίοδο εκείνη.

Η απόφαση αυτή εξόργισε τα πληρώματα των αεροσκαφών, καθώς το αεροσκάφος ήταν πολύ δημοφιλές στους πιλότους, αλλά δυστυχώς η επιστροφή των αεροσκαφών ήταν ειλημμένη απόφαση.

Ως επίσημη δικαιολογία οι όροι του προγράμματος δανεισμού και εκμίσθωσης (Lend – Lease) καθώς επρόκειτο για αμερικανικά αεροσκάφη, στην πραγματικότητα όμως επρόκειτο για ακόμη μια «ξεροκεφαλιά» των Βρετανών. Έτσι προς αντικατάσταση των Baltimore οι Βρετανοί είχαν την φαεινή ιδέα να προσφέρουν 19 Wellington στη θέση τους, τα οποία ήταν ξεπερασμένα και δεν υπηρετούσαν καν σε Μοίρες βομβαρδισμού, αλλά ανήκαν στην παράκτια διοίκηση της RAF.

Όπως ήταν φυσικό τα αεροσκάφη δεν χρησιμοποιήθηκαν για αποστολές βομβαρδισμού, καθώς ήταν ακατάλληλα για το συγκεκριμένο ρόλο, παρά μόνο σε ρόλους μεταφορών, ενώ δεν έγιναν και ιδιαίτερα αγαπητά από τα ελληνικά πληρώματα.

Τα αεροσκάφη διέθεταν πάντως ραντάρ ASV Mark II, το οποίο όμως χρησιμοποιήθηκε σπάνια καθώς ήταν ραντάρ έρευνας επιφανείας και φυσικά δεν είχε καμιά χρησιμότητα σε αποστολές πάνω από την ηπειρωτική Ελλάδα που πραγματοποιούσαν, κυρίως, ενώ είναι αμφίβολο εάν υπήρξε και σχετική εκπαίδευση από τους Βρετανούς για τη χρήση του ραντάρ. Τελικά τα Wellington επεστράφησαν πίσω στους Βρετανούς το 1947, καθώς αντικαταστάθηκαν από C-47 Dakota.