Φωτιές στην Ελλάδα: Πώς επηρεάζουν την υγεία μας – Τι πρέπει να γνωρίζουμε

Οι φωτιές των τελευταίων ημερών μπορεί να έχουν προκαλέσει πολλές υλικές καταστροφές αλλά έχουν σοβαρές επιπτώσεις και για την υγεία μας. 

Οι επιπτώσεις τους μπορεί να είναι μεγάλες με την μόλυνση του αέρα αλλά και του νερού να αποτελεί μεγάλο κίνδυνο για όλους μας.

Ερευνητές της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Harvard T.H. Chan δίνουν απαντήσεις στα πιο συχνά ερωτήματα σχετικά με τις φωτιές και τον κίνδυνο που υπάρχει για την υγεία μας.

Πώς επηρεάζουν οι φωτιές την ποιότητα του αέρα

Οι πυρκαγιές παράγουν ένα σύνθετο μείγμα ατμοσφαιρικών ρύπων, συμπεριλαμβανομένων των λεπτών σωματιδίων, που αναφέρονται ως PM2,5. Πρόκειται για μικρά στερεά σωματίδια και υγρά σταγονίδια στον αέρα με διάμετρο μικρότερη από 2,5 μικρομέτρα, δηλαδή περίπου 20-30 φορές μικρότερη από τη διάμετρο μιας ανθρώπινης τρίχας. Δεδομένου ότι αυτά τα σωματίδια είναι τόσο μικρά, εισπνέονται εύκολα, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει πληθώρα αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία.

Αυτές μπορεί να κυμαίνονται από βήχα και ερεθισμό του λαιμού και της μύτης έως επιδείνωση των συμπτωμάτων του άσθματος, αλλοίωση της καρδιακής και πνευμονικής λειτουργίας, καρδιακές προσβολές και ακόμη και πρόωρο θάνατο, ιδίως μεταξύ ατόμων με υποκείμενα προβλήματα υγείας.

Μια μελέτη εκτίμησε τις χρόνιες επιπτώσεις στην υγεία από την έκθεση σε διάφορους ατμοσφαιρικούς ρύπους σε εσωτερικούς χώρους και διαπίστωσε ότι τα PM2,5 αποτελούν το μεγαλύτερο βάρος, καθιστώντας τα ιδιαίτερα σημαντικά για την προστασία μας.

Αν και σωματίδια υπάρχουν ούτως ή άλλως στο περιβάλλον, στον κανονικό αέρα που αναπνέουμε, η υψηλή τοξικότητα του καπνού από τις πυρκαγιές οφείλεται σε ένα συνδυασμό υψηλότερων συγκεντρώσεων σωματιδίων στον αέρα κατά τη διάρκεια και μετά τις πυρκαγιές, καθώς και σε διαφορές στη χημική σύνθεση των σωματιδίων που σχηματίζονται κατά τη διάρκεια των πυρκαγιών.

Διαφορετικά υλικά που καίγονται οδηγούν σε διαφορετικούς τύπους σωματιδίων, τα οποία μπορούν επίσης να προκαλέσουν διαφορετικές βλάβες στην υγεία.

Η έκθεση σε σωματίδια στον αέρα αποτελεί κίνδυνο για όλους.

Ποιος πρέπει να φοράει μάσκα και πότε

Οι ειδικοί συμβουλεύουν όλους όσοι βρίσκονται κοντά στις περιοχές που έχουν καεί να φορούν μάσκα. Συνιστούν να φοράτε μάσκα όταν βρίσκεστε σε εξωτερικούς χώρους, για τουλάχιστον ένα μήνα μετά την πυρκαγιά. Είναι πολύ σημαντικό να φοράτε μάσκα αν δείτε ή μυρίσετε καπνό στον αέρα και η μάσκα πρέπει να είναι τουλάχιστον τύπου N95 (ή KN95). Οι χειρουργικές μάσκες ή οι μάσκες από ύφασμα που χρησιμοποιούνταν κατά τη διάρκεια της COVID δεν προστατεύουν από τα λεπτά σωματίδια που περιέχει ο καπνός από τις πυρκαγιές.

Για όσους διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανεπιθύμητων επιδράσεων (συμπεριλαμβανομένων ατόμων με υποκείμενες αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις, παιδιών, βρεφών, εγκύων και ατόμων άνω των 65 ετών), συνιστάται η χρήση μάσκας σε απόσταση έως και 160 χιλιόμετρα από την πυρκαγιά.

Ένας τρόπος να σκεφτείτε την έκθεση είναι η έκθεση με την πάροδο του χρόνου σε κοντινή απόσταση από την περιοχή της πυρκαγιάς: έτσι, όσο περισσότερο χρόνο περνάτε έξω και όσο πιο κοντά βρίσκεστε στην περιοχή της πυρκαγιάς, τόσο πιο σημαντικό είναι να φοράτε μάσκα. Για να περιορίσετε την έκθεση, είναι καλύτερο να περιορίσετε τον χρόνο που περνάτε έξω, ειδικά όταν κάνετε έντονη σωματική δραστηριότητα.

Πόσο μακριά από τις φωτιές πρέπει να ανησυχούμε για τις επιπτώσεις στην υγεία και την ποιότητα του αέρα;
– Αν ζω ανάμεσα σε δύο ζώνες πυρκαγιάς, αυτό σημαίνει ότι είμαι ασφαλής ή ότι διατρέχω μεγαλύτερο κίνδυνο;

– Αν ήμουν εκτός πόλης όταν ξέσπασαν οι πυρκαγιές, είναι ασφαλές να επιστρέψω στο σπίτι μου αν αυτό απέχει μόνο 1,5 χιλιόμετρο από την περιοχή της πυρκαγιάς;

– Πόσο μακριά από τη ζώνη της πυρκαγιάς θεωρείται ασφαλής μια απόσταση;

– Πόσο μακριά μπορεί να ταξιδέψει ο μολυσμένος αέρας;

Πολλές από αυτές τις ερωτήσεις είναι δύσκολο να απαντηθούν, επειδή εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα. Ακόμα και άτομα που βρίσκονται 80-160 χιλιόμετρα μακριά από την πληγείσα περιοχή ενδέχεται να υποστούν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία τους από τις πυρκαγιές.

Γενικά, οι ειδικοί συνιστούν να χρησιμοποιείτε τις 3 ερωτήσεις που ακολουθούν ως οδηγό για να καθορίσετε το επίπεδο προφύλαξης που θα πρέπει να λάβετε:

-Τη βλέπατε; Εάν βλέπατε ή εξακολουθείτε να βλέπετε, καπνό ή στάχτη, θα πρέπει να λάβετε πρόσθετα προληπτικά μέτρα.

-Μπορείτε να τη μυρίσετε; Εάν εξακολουθείτε να μυρίζετε καπνό ή και στάχτη ή «μυρωδιά φωτιάς», αυτό πιθανότατα οφείλεται στην εκπομπή αερίων από χημικές ουσίες που έχουν απορροφηθεί από υλικά στο σπίτι ή στο σχολείο σας. Εάν μπορείτε να το μυρίσετε, θα πρέπει να λάβετε πρόσθετα προληπτικά μέτρα.

-Μπορείτε να την αισθανθείτε; Αν δεν είστε σίγουροι, οι ειδικοί συνιστούν να αγοράσετε έναν φορητό αισθητήρα ποιότητας αέρα. Αναζητήστε έναν που μετρά τα αιωρούμενα σωματίδια PM2.5 και τα αιωρούμενα αέρια TVOC. Οι μετρήσεις δεν θα είναι τέλειες, αλλά θα σας δώσουν μια ιδέα για το πώς επηρεάζεται ή όχι ο χώρος σας.

Ανεξάρτητα, ωστόσο, από την απόστασή σας από τη ζώνη καύσης, προσέξτε τα συμπτώματα έκθεσης στον καπνό, όπως ζάλη, βήχας, πόνος στο στήθος. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν ακόμη και 5 ημέρες μετά την έκθεση. Εάν εμφανίσετε αυτά τα συμπτώματα, επισκεφθείτε αμέσως έναν γιατρό.

Είναι τοξική η στάχτη;

Η στάχτη μπορεί να είναι τοξική. Οι πολύπλοκες χημικές αντιδράσεις από την καύση αντικειμένων όπως χρώματα, έπιπλα, οικοδομικά υλικά, αυτοκίνητα, ηλεκτρονικά είδη και άλλα μπορούν να καταστήσουν τη στάχτη τοξική. Πολλά αντικείμενα στα σπίτια είναι κατασκευασμένα από πετρέλαιο και διάφορα σύνθετα υλικά που μπορούν να είναι εξαιρετικά επικίνδυνα όταν καίγονται.

Οι άνθρωποι που ασχολούνται με την απομάκρυνση της στάχτης ενδέχεται να αντιμετωπίσουν αυξημένους κινδύνους για την υγεία τους από την εισπνοή πιθανών τοξινών. Οι επιστήμονες εξακολουθούν να προσπαθούν να κατανοήσουν τις επιπτώσεις αυτών των χημικών αλλαγών στην ανθρώπινη υγεία.

Οι κάτοικοι δεν πρέπει να επιχειρούν να απομακρύνουν ή να καθαρίσουν μόνοι τους τα επικίνδυνα υπολείμματα της πυρκαγιάς. Τα υπολείμματα των σπιτιών μετά την πυρκαγιά είναι επικίνδυνα, επειδή μπορεί να περιέχουν τοξικά υλικά όπως αμίαντο, μόλυβδο, υδράργυρο, χημικές ουσίες από οικιακά προϊόντα και άλλα βαρέα μέταλλα, τα οποία απελευθερώνονται στη στάχτη και τα υπολείμματα όταν καίγονται οι κατασκευές. Αυτά τα υλικά ενέχουν κίνδυνο για την υγεία εάν τα εισπνεύσετε ή τα χειριστείτε με λάθος τρόπο.

Εάν εισέλθετε σε ένα ακίνητο όπου υπάρχει ορατή στάχτη για να εξετάσετε τις ζημιές ή τα αντικείμενα που πρέπει να πάρετε, είναι σημαντικό να φοράτε μάσκα, γάντια και να είστε όσο το δυνατόν πιο προσεκτικοί. Οι ειδικοί συνιστούν να φοράτε αναπνευστική συσκευή υψηλής ποιότητας (δηλ. μάσκα), συγκεκριμένα μάσκα P100+multi-gas. Αυτές μπορούν να αγοραστούν online και σε τοπικά καταστήματα σιδηρικών.

Πώς επηρεάζει ο καπνός από τις πυρκαγιές τα μικρά παιδιά — ιδίως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης — και τι μπορούν να κάνουν οι κοινότητες για να προστατεύσουν τα παιδιά τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά από μια πυρκαγιά;

Αν και ο καπνός από τις πυρκαγιές μάς επηρεάζει όλους, είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για τα μικρά παιδιά και τις εγκύους. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η έκθεση στον καπνό από τις πυρκαγιές μπορεί να προκαλέσει φλεγμονώδη αντίδραση του οργανισμού, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα όπως υπέρταση κύησης, προεκλαμψία, χαμηλό βάρος γέννησης και πρόωρο τοκετό. Ο πρόωρος τοκετός συνδέεται με κακή υγεία αργότερα στη ζωή, συμπεριλαμβανομένων της γνωστικής δυσλειτουργίας, της μειωμένης ανάπτυξης και χρόνιων προβλημάτων υγείας.

Τα μικρά παιδιά διατρέχουν επίσης κίνδυνο αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία τους κατά τη διάρκεια και μετά από περιόδους πυρκαγιών. Τα παιδιά έχουν υψηλότερο ρυθμό αναπνοής και πιο ενεργά συστήματα από τους ενήλικες, γεγονός που τα καθιστά πιο επιρρεπή στην εισπνοή υψηλών επιπέδων επιβλαβών σωματιδίων κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού σε εξωτερικούς χώρους. Τα μικρά παιδιά παρουσιάζουν αυξημένα ποσοστά επίσκεψης στα επείγοντα περιστατικά για άσθμα μετά από έκθεση και υψηλότερα ποσοστά λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, πνευμονίας και βρογχίτιδας.

Για την προστασία των παιδιών κατά τη διάρκεια μιας πυρκαγιάς και μετά από αυτήν, τα παιδιά πρέπει να φορούν μάσκες N95 ή, εάν είναι πολύ μικρά για να φορούν μάσκα, πρέπει να εκτίθενται όσο το δυνατόν λιγότερο στον εξωτερικό αέρα. Τα παιδιά πρέπει επίσης να εκτίθενται σε χώρους με καθαρό αέρα.

Τα σχολεία, οι παιδικοί σταθμοί, οι επιχειρήσεις και άλλοι χώροι όπου περνούν χρόνο τα παιδιά πρέπει να διαθέτουν καταφύγια με καθαρό αέρα και καλά σφραγισμένα παράθυρα, ενώ τα κεντρικά συστήματα κλιματισμού πρέπει να είναι εξοπλισμένα με φίλτρα με βαθμολογία MERV13 ή υψηλότερη. Τα φίλτρα σε φορητές μονάδες πρέπει να αντικαθίστανται μετά από μια πυρκαγιά, καθώς μπορεί να γίνουν λιγότερο αποτελεσματικά.

Πώς μπορείτε να μειώσετε τις τοξίνες που εισέρχονται στο σπίτι από τα κατοικίδια ζώα;

Μετά από βόλτες στο ύπαιθρο, σκουπίστε τα πόδια και το τρίχωμα των κατοικίδιων ζώων σας με ένα υγρό πανί. Εξετάστε επίσης το ενδεχόμενο να κάνετε μπάνιο στα κατοικίδια ζώα σας πιο συχνά, αν βγαίνουν συχνά έξω. Επίσης, συνεχίστε να σκουπίζετε με υγρό πανί τις περιοχές του σπιτιού όπου μπορεί να εισέλθει εύκολα σκόνη από το ύπαιθρο (π.χ. είσοδοι) και χρησιμοποιήστε ηλεκτρική σκούπα με φίλτρο HEPA που είναι αεροστεγής. Ορισμένες ηλεκτρικές σκούπες συλλέγουν αιθάλη και βρωμιά και παγιδεύουν τα μεγάλα σωματίδια, αλλά στη συνέχεια ανακατευθύνουν τα μικρότερα σωματίδια πίσω στον αέρα.

Ποια οικιακά αντικείμενα πρέπει να αντικατασταθούν;

Αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το μέρος στο οποίο βρίσκεται το σπίτι σας και από το πόσο κοντά βρισκόταν στην περιοχή της πυρκαγιάς και στον καπνό/στάχτη.

Πώς καθαρίζετε τις επιφάνειες στο σπίτι σας;

Οι κάτοικοι δεν πρέπει να προσπαθούν να απομακρύνουν ή να καθαρίσουν μόνοι τους επικίνδυνα υπολείμματα από τη φωτιά.

Τα υπολείμματα από τη φωτιά είναι επικίνδυνα, καθώς μπορεί να περιέχουν τοξικά υλικά όπως αμίαντο, μόλυβδο, υδράργυρο, χημικές ουσίες από οικιακά προϊόντα και άλλα βαρέα μέταλλα, τα οποία απελευθερώνονται στη στάχτη και τα υπολείμματα όταν καίγονται κτήρια.

Εάν το σπίτι σας δεν βρισκόταν σε ζώνη πυρκαγιάς, αλλά ανησυχείτε για τον καπνό/τη στάχτη στο εσωτερικό του σπιτιού σας, λάβετε υπόψη τις ακόλουθες συμβουλές.

Διαφορετικοί τύποι επιφανειών πρέπει να καθαρίζονται με διαφορετικό τρόπο.