Πυραυλικός πόλεμος στο Αιγαίο: Πού υπερτερεί η Ελλάδα και πού η Τουρκία

Η ναυτική ισχύς του ΠΝ στο Αιγαίο είναι ένα ιδιαίτερα κρίσιμο κομμάτι για την Ελλάδα προκειμένου να έχει τα μέσα υπεράσπισης του Αρχιπελάγους.

Από την άλλη πλευρά το τουρκικό Ναυτικό έχει πραγματοποιήσει σημαντικότατα βήματα για την ενίσχυσή του και είναι μια διεργασία που συνεχίζεται και θα συνεχίζεται όλη τη νέα δεκαετία.

Ποια είναι όμως η ισορροπία ανάμεσα στα δύο Ναυτικά στον κρίσιμο τομέα των πυραύλων επιφανείας-επιφανείας; Που υπερτερεί το ΠΝ και που το τουρκικό Ναυτικό;

Σήμερα, αν και αριθμητικά η Τουρκία υπερτερεί έναντι της Ελλάδας, σε κύρια σκάφη επιφανείας (27 έναντι 44), εντούτοις το ΠΝ διατηρεί κάποιο τακτικό πλεονέκτημα καθώς υπερτερεί έναντι της Τουρκίας στον κρίσιμο παράγονται του μέγιστου βεληνεκούς, λόγω των βλημάτων Exocet MM40 block III στις Super Vita με εμβέλεια 180 χλμ. 

Με την παράδοση της μίας επιπλέον Super Vita στο ΠΝ αλλά και της τέταρτης κορβέτας κλάσης Ada στο τουρκικό Ναυτικό, η αναλογία εξακολουθεί να παραμένει ίδια για την Ελλάδα, με 28 ελληνικά πλοία έναντι 45 τουρκικών.

Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι βλήματα κατά πλοίων διαθέτουν και μπορούν να εκτοξεύσουν και τα υποβρύχια του ΠΝ (UGM-84 Harpoon), Type 209 και Type 214, μάλιστα ειδικά για τα τελευταία η πιστοποίηση έγινε προσφάτως, καθώς και τα ελικόπτερα και τα αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας και των δύο χωρών, με εξαίρεση προς το παρόν την Ελλάδα σε ότι αφορά τα ΑΦΝΣ, καθώς το πρόγραμμα αναβάθμισης ακόμη . δεν έχει ολοκληρωθεί.

Επίσης, η Ελλάδα διατηρεί το πλεονέκτημα του συνδυασμού Mirage.2000-5 Mk.2/ΑM-39 Block.2 Exocet, καθώς και των συστοιχιών Exocet ΜΜ-40 παράκτιας άμυνας.

Σήμερα το ΠΝ διαθέτει και μπορεί να παρατάξει στο Αιγαίο, υπό ιδανικές συνθήκες διαθεσιμοτήτων 27 πλοία επιφανείας, εκ των οποίων 13 φρεγάτες και 14 ΤΠΚ (οι τρεις πυραυλάκατοι S-148 έχουν μεταπέσει στην κατηγορία των περιπολικών):

Ο αριθμός σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κριθεί ικανοποιητικός. Θα ήταν μόνο στην περίπτωση που οι 13 Φ/Γ ήταν νέα πλοία με ικανότητες αεράμυνας περιοχής και βλήματα επιφανείας-επιφανείαςμεγάλης εμβέλειας και βλήματα cruise (τουλάχιστον ένας αριθμός από αυτά).

Στην σημερινή όμως κατάσταση, όπου τέσσερις Φ/Γ (ΜΕΚΟ) παραμένουν χωρίς κανένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού και οι Φ/Γ “S” παρά το πρόγραμμα που έχουν υποβληθεί, έχουν προβλήματα υποστήριξης η κατάσταση δεν είναι ικανοποιητική.

Σε κάθε περίπτωση η υφιστάμενη δύναμη είναι διορθωμένη ως εξής:

-Τέσσερις φρεγάτες τύπου MEKO-200HN Mod.3
– Εννέα φρεγάτες τύπου Standard, εκ των οποίων οι έξι εκσυγχρονισμένες, 
– Πέντε ΤΠΚ Super Vita, συν μία υπό παράδοση, ενώ άλλη μία υπό ναυπήγηση.
– Τέσσερις εκσυγχρονισμένες ΤΠΚ La Combattante IIIΑ (κλάσης «Λάσκος»)
– Πέντε ΤΠΚ La Combattante IIIB (κλάση «Καβαλούδης»).

Σε επίπεδο βλημάτων κατά πλοίων τα 27 ελληνικά κύρια πλοία επιφανείας είναι εξοπλισμένα ως εξής:

– Οι 13 φρεγάτες MEKO-200 και Standard φέρουν αποκλειστικά βλήματα RGM-84C Block.1C Harpoon, σε δύο τετραπλούς εκτοξευτές σε κάθε πλοίο, μέγιστου βεληνεκούς 140 χιλιομέτρων (104 βλήματα συνολικά).
– Οι 5 ΤΠΚ Super Vita μεταφέρουν μεικτό αριθμό βλημάτων ΜΜ-40 Block.2/Block.3 Exocet, μέγιστου βεληνεκούς 72 χιλιομέτρων και 180 χλμ. αντίστοιχα (40 βλήματα συνολικά).
– Από τις τέσσερις ΤΠΚ La Combattante IIIA οι δύο (Μπλέσσας, Μυκόνιος) φέρουν 4 εκτοξευτές βλημάτων Harpoon η κάθε μια. Οι υπόλοιπες δύο (Λάσκος, Τρουπάκης) αποκτούν βλήματα ΜΜ40 Βlock2 (στη θέση των ΜΜ38) προερχόμενα από τα αποθέματα της κλάσης ΡΟΥΣΣΕΝ που ανταλλάσσει τα βλήματα των ΤΚΠ της κλάσης με ΜΜ40 Βlock3.

Οι πέντε La Combattante IIIB φέρουν από τέσσερα βλήματα RGM-84C Block.1C Harpoon.

Όπως είναι γνωστό, οι πέντε Combattante IIIB έχουν αντικαταστήσει ή αντικαθιστούν τα παντελώς ακατάλληλα Penguin με Harpoon, αλλά είναι άγνωστο εάν η μετατροπή αυτή έχει πραγματοποιηθεί και στα 5 σκάφη.

Συνολικά το ΠΝ διαθέτει 180 βλήματα κατά πλοίων, εκ των οποίων 140 RGM-84C Block.1C Harpoon συν 40 MM-40 Block.2/ΜΜ-40 Block.3 Exocet, των Super Vita.

Τα 180 βλήματα κατά πλοίων του ΠΝ μπορούν να εκτοξευτούν βάσει των εμβελειών τους ως εξής:

α) Τα βλήματα MM-40 Block.2 Exocet έως τα 72 χιλιόμετρα

β) Τα 140 βλήματα RGM-84C έως τα 140 χιλιόμετρα και

γ) Τα βλήματα MM-40 Block.3 Exocet έως τα 180 χιλιόμετρα.

Από την άλλη πλευρά, στο τουρκικό Ναυτικό (TDK) υπηρετούν 16 φρεγάτες, 10 κορβέτες, (εκ των οποί ων οι τέσσερις σύγχρονες κλάσης Asa) και 19 ΤΠΚ. Σε επίπεδο βλημάτων κατά πλοίων τα 44 αυτά τουρκικά κύρια πλοία επιφανείας είναι εξοπλισμένα ως εξής:

– Οι οκτώ φρεγάτες MEKO-200TN Track I/Track IΙ με οκτώ βλήματα RGM-84C Block.1C Harpoon έκαστη (64 βλήματα).
– Οι οκτώ φρεγάτες Oliver H. Perry με οκτώ βλήματα RGM-84C Block.1C έκαστη (64 βλήματα).
– Οι τέσσερις κορβέτες Ada με οκτώ βλήματα RGM-84C Block.1C έκαστη (24 βλήματα έτοιμα προς εκτόξευση). Να σημειωθεί ότι από τα μέσα του έτους αναμένεται η τοποθέτηση των νέων βλημάτων τουρκικής κατασκευής Atmaca με υποσχόμενη εμβέλεια άνω των 200 χλμ.
– Οι έξι κορβέτες Α-69 με τέσσερα βλήματα MM-38 Exocet έκαστη, μέγιστου βεληνεκούς 42 χιλιομέτρων (24 βλήματα).
– Οι εννέα ΤΠΚ κλάσης «Kilic» με οκτώ βλήματα RGM-84C Block.1C Harpoon το κάθε σκάφος (72 βλήματα).
– Τις δύο ΤΠΚ κλάσης «Yildiz» με δύο βλήματα RGM-84C Block.1C Harpoon έκαστη (4 βλήματα).
– Οι οκτώ ΤΠΚ κλάσης «Dogan» με δύο βλήματα RGM-84C Block.1C Harpoon έκαστη (16 βλήματα έτοιμα προς εκτόξευση).

Συνολικά το TDK διαθέτει 268 σωλήνες για ισάριθμα βλήματα κατά πλοίων, εκ των οποίων 244 RGM-84C Block.1C Harpoon και 24 MM-38 Exocet.

Τα 268 βλήματα κατά πλοίων του TDK μπορούν να εκτοξευτούν βάσει των εμβελειών τους ως εξής:
(α) 24 βλήματα έως τα 42 χιλιόμετρα και (β) 244 βλήματα έως τα 140 χιλιόμετρα.

Βέβαια πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η πλήρης αξιοποίηση της εμβέλειας των βλημάτων σε ένα κλειστό Αρχιπέλαγος όπως το Αιγαίο μπορεί να μην χρειαστεί να γίνει. Η παρεμβολή αναρίθμητων νήσσων και νησίδων με υψομετρικές διαφορές ενδέχεται να μην επιτρέψουν την πλήρη αξιοποίηση του φακέλου εξαπόλυσης των βλημάτων.

Αυτό μπορεί σε ανοικτές περιοχές του Ν.Α. Αιγαίου ή νότια της Κρήτης.

Και στις δύο περιπτώσεις όμως, αυτό που προέχει είναι η κατάλληλη τοποθέτηση των ναυτικών μονάδων για να ικανοποιούν παραμέτρους στοχοποίησης, και φυσικά την έναρξη πυρός όταν οι προϋποθέσεις είναι ευνοϊκές για τις φίλιες δυνάμεις.

Η έγκαιρη και ορθή διάταξη δυνάμεων είναι πολύ σημαντική και μπορεί να επιτρέψει σε ένα αντίπαλο με μικρότερο αριθμό σκαφών και πυραύλων να επικρατήσει έναντι ενός ισχυρότερου, εάν είναι κατάλληλα και έγκαιρα διαταγμένος.

Το ΠΝ στηρίζεται μεν στα αμερικανικά βλήματα RGM-84C Block.1C Harpoon, διατηρεί όμως θεωρητικά (έχει λήξει το όριο ζωής τους) σε υπηρεσία και έναν ικανό αριθμό γαλλικών βλημάτων MM-40 Block.2/Block.3 Exocet, ενώ το TDK στηρίζεται σχεδόν ολοκληρωτικά στα RGM-84C Block.1C Harpoon, αλλά η Αεροπορία τους είναι εξοπλισμένη με cruise βλήματα διττού ρόλου (χερσαίο και θαλάσσιο) AGM-84K SLAM.

Βέβαια όλα με την υποσημείωση, όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, της σταδιακής εγκατάστασης των βλημάτων Atmaca, πρώτα στις κορβέτες Ada με ακτίνα προσβολής τα 200+ χλμ. και στη συνέχεια στις νέες Φ/Γ κλάσης “I”, οι οποίες βρίσκονται υπό ναυπήγηση.

Το βλήμα προορίζεται για τον εξοπλισμό των Ada, των Φ/Γ Istif και των Oliver Hazard Perry, σε πρώτη φάση. Τελικός στόχος είναι να αντικαταστήσει όλα τα βλήματα Exocet και Harpoon στο TDK.

Ο Atmaca ζυγίζει 800 κιλά και φέρει πολεμική κεφαλή βάρους 200 κιλών. Πετά με υποηχητική ταχύτητα, ενώ επιτυγχάνει μέγιστο βεληνεκές κάτω των 200 χιλιομέτρων.

Η καθοδήγηση του επιτυγχάνεται μέσω συστημάτων INS/GPS (Inertial Navigation System/Global Positioning System), ενώ κατά την τερματική φάση χρησιμοποιεί ενεργητικό σύστημα ραντάρ για αυτόνομη έρευνα και ανίχνευση στόχου.

Ποσοτικά το TDK υπερέχει σε βλήματα (268 έναντι 180 βλημάτων), του ΠΝ ενώ υπάρχουν και διαφοροποιήσεις στα ποιοτικά χαρακτηριστικά ανάμεσα στους RGM-84C Block.1C Harpoon και στους MM-40 Block.3 Exocet.

Όταν γίνει η παράδοση όλων των Super Vita στο ΠΝ η αναλογία θα βελτιωθεί ελαφρά για την Ελλάδα με 196 ελληνικά βλήματα κατά πλοίων έναντι 276 τουρκικών.

Σε επίπεδο κλιμάκωσης του βεληνεκούς η Ελλάδα έχει να επιδείξει μια πιο πυκνή «διαστρωμάτωση» η οποία ξεκινά από τα 72 χιλιόμετρα, με τα βλήματα ΜΜ-40 Block.2 Exocet, αυξάνει στα 140 χιλιόμετρα, με τα βλήματα UGM-84C Block.1C Harpoon, και καταλήγει στα 180 χιλιόμετρα με τα βλήματα ΜM-40 Block.3 Exocet.

Από την άλλη, η «διαστρωμάτωση» του βεληνεκούς για το TDK ξεκινά από τα 42 χιλιόμετρα, με τα βλήματα ΜΜ-38 Exocet, συνεχίζει στα 140 χιλιόμετρα, με τα βλήματα UGM-84C Block.1C Harpoon και καταλήγει στα 200+ χλμ. με τα Atmaca.

Συνεπώς το TDK ή θα πρέπει να προσβάλει τα ελληνικά πλοία από αποστάσεις μικρότερες των 140 χιλιόμετρα ή θα πρέπει να πλησιάζει σε αποστάσεις μικρότερες των 42 χιλιομέτρων, χωρίς των Atmaca υπολογιζομένων.

Αντίθετα, τουλάχιστον πέντε ελληνικά πλοία μπορούν να πλήξουν τουρκικά πλοία, με τα βλήματα MM-40 Block.3 Exocet, από την «ασφαλή» απόσταση άνω των 140 χιλιομέτρων, δηλαδή εκεί που εξαντλείται το «μακρύ χέρι» του TDK. Επιπλέον, τα MM-40 Block.3 Exocet, των ελληνικών Super Vita, έχουν την δυνατότητα να να προσβάλουν στόχους στο έδαφος, κάτι που δεν μπορεί να κάνει κανένα βλήμα σε υπηρεσία στο TDK.

Τα βλήματα κατά πλοίων και οι αντιπλοϊκές επιχειρήσεις, TASMO (Tactical Air Support for Maritime Operations), αποτελούν ίσως την πιο άμεση λύση για την καταστροφή εχθρικών πλοίων.

Ευτυχώς, την αξία των βλημάτων κατά πλοίων κατανόησε και η ελληνική στρατιωτική ηγεσία, αμέσως μετά την κρίση των Ιμίων, με αποτέλεσμα την άμεση προμήθεια βλημάτων AM-39 Block.2 Exocet, αναμφισβήτητα μια από τις σημαντικότερες προσθήκες στο ελληνικό οπλοστάσιο.

Το αποτέλεσμα των αντιπλοϊκών επιχειρήσεων θα εξαρτηθεί από την ποιότητα και την ποσότητα των διαθέσιμων πληροφοριών.

Ας μη ξεχνάμε ότι εκτός των πιθανών πολλαπλών αξόνων επιθέσεως από εχθρικά αεροσκάφη (επιθέσεις κορεσμού), τα πλοία επιφανείας καλούνται να αποκαλύψουν και να εξουδετερώσουν υποβρύχιες και άλλες απειλές ταυτόχρονα (συστοιχίες παράκτιας άμυνας, για παράδειγμα).

Οι επιθέσεις κορεσμού αναμένεται να αποτελέσουν τον κανόνα παρά την εξαίρεση στο θέατρο επιχειρήσεων του Αιγαίου.
Στις επιθέσεις κορεσμού οι φίλιες ναυτικές δυνάμεις καλούνται να συνεργαστούν με τις αντίστοιχες αεροπορικές για την επιτυχή προσβολή και εξουδετέρωση εχθρικών ναυτικών δυνάμεων.

Η ανάθεση των στόχων σε συγκεκριμένα αεροσκάφη εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά των στόχων, οι οποίοι ταξινομούνται σε μικρής, μεσαίας και μεγάλης απειλής.

Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν τα πλοία, των οποίων η αεράμυνα χαρακτηρίζεται ασθενής έως ανύπαρκτη. Για παράδειγμα, εμπορικά πλοία (με ή χωρίς φορητά αντιαεροπορικά συστήματα), ταχέα περιπολικά σκάφη με αντιαεροπορικές δυνατότητες μικρού βεληνεκούς, ασυνόδευτα πλοία και γενικά πλοία ευάλωτα σε αεροπορικές προσβολές. Η εξουδετέρωση αυτών των απειλών δεν απαιτεί εξελιγμένα βλήματα κατά πλοίων.

Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν πλοία, τα οποία διαθέτουν αξιόλογη αντιαεροπορική άμυνα σημείου.

Για παράδειγμα, πλοία με αντιαεροπορικά βλήματα παλαιάς τεχνολογίας RIM-7M αποτελούν μεν απειλή, αλλά, λόγω των περιορισμένων δυνατοτήτων των συγκεκριμένων βλημάτων, δεν αποτελούν θανάσιμη απειλή, εκτός και εάν ο ναυτικός σχηματισμός, με RIM-7M, τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο για περιμετρική και επικαλυπτόμενη παροχή αεράμυνας, οπότε αποτελεί απειλή.

Η εξουδετέρωση τέτοιων απειλών μπορεί να αναθέσει σε εξειδικευμένες μονάδες, όπως-στην περίπτωσή μας-στα Mirage-2000 και τους AM-39 Block.2 Exocet.

Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα εκτέλεσης αεροναυτικών επιχειρήσεων με την παρουσία αεροσκαφών Mirage-2000 σε ρόλο ναυτικής κρούσης, με βλήματα AM-39 Block.2 Exocet και αεροσκαφών F-16 σε ρόλο SEAD, με βλήματα AGM-88B HARM, με σκοπό τον ποιοτικό και ποσοτικό κορεσμό του εχθρού.

Έτσι, εάν ο εχθρός εκπέμπει ηλεκτρομαγνητικά, με σκοπό την αποκάλυψη της επερχόμενης εναέριας απειλής, τότε θα προσβληθεί από F-16 και βλήματα HARM. Αντίθετα, εάν εφαρμόσει τακτικές EMCON (Emission Control), για την αποφυγή βλημάτων αντί-ραντάρ, όπως είναι οι HARM, θα προσβληθεί από Mirage-2000 και βλήματα AM-39 Block.2 Exocet.

Όπως κι αν έχει, τα συστήματα εγγύς αντιαεροπορικής άμυνας CIWS δεν θα είναι σε θέση να αναχαιτίσουν το πλήθος των ταυτόχρονα επερχόμενων βλημάτων.

Βέβαια αυτό υπό ιδανικές συνθήκες. Τα αποθέματα βλημάτων που διαθέτει η ΠΑ δεν δικαιολογούν επιθέσεις κορεσμού, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τους 84 HARM καθώς πρέπει να χρησιμοποιηθούν και σε άλλες αποστολές όπως αυτές της καταστολής αεράμυνας. Ομοίως και οι 37 ΑΜ-39 Exocet, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν προσεκτικά.

Η σύμβαση για την προμήθεια από την ΠΑ των 39 (τότε) βλημάτων AM-39 Block.2 Exocet υπογράφηκε τον Ιανουάριο του 1997 με την MBDA. 

Το βλήμα μπορεί να επιφέρει σοβαρό πλήγμα σε σκάφος επιφανείας εκτοπίσματος από 3.000 έως και 6.500 τόνων. Μετά την πρόσκρουση, η πολεμική κεφαλή εκρήγνυται μετά από κάποια χιλιοστά του δευτερολέπτου, έτσι ώστε το βλήμα να μπορέσει να εισέλθει εντός του πλοίου περίπου 3-5 μέτρα και να προκαλέσει μεγαλύτερη δυνατή ζημιά.

Μόλις το Mirage-2000EGM/-2000BGM εισέλθει στο φάκελο εμπλοκής του πυραύλου και εφόσον ικανοποιεί ορισμένες προϋποθέσεις, αναφορικά με τη θέση του αεροσκάφους, πραγματοποιείται η εκτόξευση του βλήματος. Μετά την εντολή πυροδότησης, το βλήμα εκτελεί ελεύθερη πτώση για πέντε μέτρα περίπου (διάρκεια 1 δευτερολέπτου) και στη συνέχεια τίθεται σε λειτουργία ο προωθητικός κινητήρας.

Μετά από ελάχιστα δευτερόλεπτα ακολουθεί ο κινητήρας σταθερής ώσης. Περίπου τέσσερα δευτερόλεπτα μετά την ενεργοποίηση του κινητήρα σταθερής ώσης οπλίζει η πολεμική κεφαλή και το βλήμα μεταβαίνει σε χαμηλό ύψος (Sea Skimming).

Ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα του πυραύλου είναι η δυνατότητα που παρέχει στον χειριστή να επιλέξει ορισμένα στοιχεία της πτήσης από ένα εύρος επιλογών.

Έτσι, μπορεί να επιλέξει εάν η κεφαλή θα αρχίσει την αναζήτηση νωρίς ή αργά. Στην πρώτη περίπτωση αυξάνονται οι πιθανότητες έγκαιρης στοχοποίησης του στόχου, αλλά αυξάνονται και οι πιθανότητες έγκαιρου εντοπισμού του βλήματος από το πλοίο-στόχο, μέσω συστημάτων ESM.

Στη δεύτερη, αυξάνονται οι πιθανότητες αιφνιδιασμού, ιδιαίτερα όταν έχει προγραμματιστεί ταυτόχρονη άφιξη των βλημάτων από διαφορετικές κατευθύνσεις, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος ο ενερ4γός ερευνητής του βλήματος να μην καταφέρει να πραγματοποιήσει εγκλωβισμό του στόχου.

Ο χειριστής του αεροσκάφους έχει πάντως την δυνατότητα να επιλέξει διάφορες παραμέτρους εκτόξευσης όπως την γωνιακή απόκλιση του βλήματος ως προς τον στόχο, ή την εκτέλεση ή όχι τερματικών ελιγμών, την εκτέλεση ελιγμού Pull-Up ή βύθισης προς τον στόχο κ.α.

Οταν θα γίνουν και επιχειρησιακά τα βλήματα, ξανά, (γιατί τώρα έχουν τεθεί εκτός υπηρεσίας λόγω λήξης του ορίου ζωής), θα δώσουν σημαντικές βοήθειες στην ΠΑ στο περιβάλλον του Αιγαίου.